Δημοσιεύουμε ένα ακόμα απόσπασμα από το βιβλίο του Λ. Αναστασάκη σχετικά με τις μάχες που έλαβαν χώρα στη Λακωνία κατά την διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Όπως έχουμε επισημάνει και μέσα από τα προηγούμενα κείμενα του αφιερώματος μας «Φάκελος Λακωνική Ιστορία» ,στόχος μας είναι η παρουσίαση της ιδιαίτερης τοπικής ιστορίας της Λακωνίας σε διαφορετικές χρονικές ενότητες. Αυτήν την περίοδο η ομάδα μας έχει επικεντρωθεί στα ιστορικά γεγονότα λίγο πριν, κατά την διάρκεια του πολέμου, και την εμφυλιοπολεμική περίοδο. Οι τελευταίες δημοσιεύσεις δεν είναι παρά αποσπάσματα μέσα από ένα από τα ελάχιστα βιβλία που ανακαλύψαμε και μελετήσαμε, του Λ. Αναστασάκη. Το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι και το τελευταίο, αν και θα χρησιμοποιήσουμε το βιβλίο ξανά για πηγές και παραπομπές. Το επόμενο διάστημα θέλουμε να εστιάσουμε στην μάχη της Σκάλας που έγινε στις 5-5 1944 μέσα από ιστορικές πηγές και αφηγήσεις των λιγοστών πρωταγωνιστών της που παραμένουν ακόμα στην ζωή. Την σημερινή μας δημοσίευση την αφιερώνουμε στην μνήμη των πεσόντων του Κόκκινου Στρατού και την μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη της 2ης Μαίου του 1945, όταν οι ναζί ηττήθηκαν συντριπτικά στην μάχη του Βερολίνου και γιορτάζεται στο πάρκο τρεπτόου κάθε χρόνο στις 8 και 9 Μάη.
Το μνημείο στο Βερολίνο αφιερωμένο στον κόκκινο στρατό και την αντιφασιστική νίκη πηγη φωτογραφίας: αρχείο της αυτόνομης πρωτοβουλίας ενάντια στη λήθη
Τα αποσπάσματα
α) Οι συμμαχικές αποστολές.
Στη νότια Λακωνία οι πρώτες ομάδες ανταρτών είχαν δημιουργηθεί στην οροσειρά του Πάρνωνα ήδη απ’ τα τέλη του 1942.Αρχικά , οι ομάδες των Παρασκευά Λεβεντάκη και Γιώργου Κονταλώνη είχαν πολύ περιορισμένη δράση λόγω έλλειψης οπλισμού και έμψυχου δυναμικού. Η κατάσταση άλλαξε την Άνοιξη του 1943 με την άφιξη της πρώτης αγγλικής αποστολής. Στις 31 Μαρτίου το ελληνικό υποβρύχιο «Κατσώνης», αποβίβασε στο λιμάνι του Γέρακα τον υπολοχαγό Γεώργιο Ταβερναράκη και τον ασυρματιστή Αλέξανδρο Γαρδέλη, απεσταλμένους του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ). Αποστολή τους υπήρξε η δημιουργία ανταρτικών ομάδων και παράλληλα ο έλεγχος των κινήσεων των Γερμανών. Λίγες μέρες μετά την άφιξή τους συνάντησαν στον Πάρνωνα τον Παρασκευά Λεβεντάκη και την ομάδα του, η οπία σύμφωνα με την αναφορά τους τότε αποτελούνταν από περίπου 20 αντάρτες. Έπειτα από ασύρματη επικοινωνία με το ΣΜΑ στο Κάιρο, κανονίστηκε η πρώτη ρίψη εφοδίων, η οποία πραγματοποιήθηκε τις ημέρες του Πάσχα, στα τέλη του Απρίλη του 1943. Η ρίψη έγινε κοντά στο χωριό Μαρί και οι αντάρτες της ομάδας του Λεβεντάκη ενισχύθηκαν με περίπου 80 τυφέκια και ιματισμό. Τη νύχτα της 12ης-13ης Μαΐου 1943 οι Έλληνες απεσταλμένοι υποδέχτηκαν στην περιοχή του Αγίου Βασιλείου τη δεύτερη αποστολή, η οποία αποτελούνταν από τον Άγγλο ταγματάρχη Χάρινγκτον και άλλους τρείς αξιωματικούς. Κατά την πτώση με τα αλεξίπτωτα, δύο απ’ αυτούς ο σμηναγός Δρακούλης και άλλος ένας ανθυπολοχαγός, τραυματίστηκαν θανάσιμα.
Από το καλοκαίρι του 1943 ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ τίθενται υπό τις διαταγές του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και γίνεται δυνατή η διείδυση περισσότερων συνδέσμων της S.O.E, Άγγλων και Ελλήνων.Χαρακτηριστικό είναι ότι έως τον Αύγουστο του 1943 έφτασαν στην Πελοπόννησο συνολικά 14 αποστολές.
Μια εξ’ αυτών ήταν και αυτή του σμήναρχου Γεωργίου Αργείτη και του σμηνία Γεωργίου Χαμπέρη. Η αποστολή τους σύμφωνα με την αναφορά του Χαμπέρη , «….αφορούσε την παρατήρηση του εχθρού….» (εύλογα προκύπτει το ερώτημα ποιον θεωρούσαν τελικά εχθρό!). Οι δύο τους έφτασαν στα παράλια της Μονεμβασίας, κοντά στο χωριό Φούτια, στις 3 Ιουνίου 1943, αλλά λόγω βλάβης του ασυρμάτου δεν είχαν επαφή με τη Μέση Ανατολή. Ο χαμπέρης αναχώρησε με τον ασύρματο για τον Πειραιά, όπου και έφτασε στις 26 Ιουνίου, προκειμένου να τον επισκευάσει.
Επιστρέφοντας πίσω στις 8 Ιουλίου με τον ασύρματο σε λειτουργική κατάσταση, συνελήφθη από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ στον Γέρακα και μεταφέρθηκε στη Ρηχιά. Όπως αναφέρει, ανακρίθηκε από τους αντάρτες και έγινε προσπάθεια να τον εντάξουν στις τάξεις τους. Τελικά μετά από αλλεπάλληλες μετακινήσεις στα βουνά, ήλθε σ’ επαφή με την ομάδα του Χάρινγκτον, απ’ όπου τον παρέλαβε ο ταγματάρχης Ρηντ και τον μετέφερε στο αρχηγείο του στην ΟΛυμπία. Στην ομάδα αυτή παρέμεινε μέχρι την αποχώρησή του από την Ελλάδα εκτελώντας χρέη ασυρματιστού.
Όσον αφορά τον Αργείτη αυτός παραμένοντας στην περιοχή ήλθε σ’ επαφή με φιλοβασιλικούς πολιτικούςκαι στρατιωτικούς και προχώρησε στη σύσταση ένοπλης ομάδας αποτελούμενης από φιλοβασιλικούς κατοίκους της περιοχής.Η δράση του αυτή απέφερε την δυναμική αντίδραση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, που απέστειλε μία ομάδα ανταρτών για να τον συλλάβει. Ο Αργείτης όμως κατάφερε να ξεφύγει από τους διώκτες του και κατέφυγε στο κάστρο της Μονεμβασίας όπου διέμενα συγγενείς του.Η τοπική οργάνωση του ΕΑΜ κατάφερε να τον εξαναγκάσει να ακολουθήσει τους αντάρτες στον Πάρνωνα. Έτσι τον Ιούλιο του 1943 ο Αργείτης μεταφέρθηκε στον Βρονταμά, όπου του έγινε πρόταση ν’ αναλάβει τη στρατιωτική ηγεσία του ΕΛΑΣ στον Παρνωνα. Αυτός αρνήθηκε την πρόταση και προσπάθησε να δραπετεύσει δωροδοκώντας ένα λοχία του ΕΛΑΣ. Η κατάληξη ήταν να ιακδστεί από ανταρτοδικείο και να εκτελεστεί στον Άγιο Βασίλειο.
Γενικά η πολιτική ΣΜΑ αρχικά αφορούσε την ενίσχυση των ανταρτών του ΕΛΑΣ με όπλα αλλά και με χρήματα ,με απώτερο σκοπό ο έλεγχος της δράσης των ανταρτών να περάσει στα χέρια των Άγγλων απεσταλμένων. Όταν οι Άγγλοι συνειδητοποίησαν ότι το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ λόγω μεγέθους και λόγω της συνεχής στρατολόγησης νέων μελών, δεν ήταν δυνατόν να ελεγχθεί από το ΣΜΑ, άλλαξαν τακτική. Η νέα μέθοδος είχε ως κύριο άξονα τη διάσπαση του απελευθερωτικού μετώπου , μέσω της ενίσχυσης άλλων αντιστασιακών ομάδων, όπως η οργάνωση Ε.Σ, που είχαν διαφορετικό ιδεολογικό προσανατολισμό. Όταν οι αγγλικές αποστολές στην Λακωνία συνενώθηκαν, εγκαταστάθηκαν στην οροσειρά του Ταϋγέτου, όπου ήρθαν σ’ επαφή με την οργάνωση ελληνικός στρατός (Ε.Σ) και άρχισαν να τους ενισχύουν με όπλα και μ’ εφόδια. Η τακτική τους αυτή επέφερε αλλαγή στο συσχετισμό των δυνάμεων μεταξύ ΕΛΑΣ- ΕΣ, και οδήγησε στην ένοπλη σύγκρουση των δύο οργανώσεων, η οπία τερματίστηκε με την εξολόθρευση του Ε.Σ τον Οκτώβριο του 1943.
( Ο Γρηγόριος Αργείτης είχε γεννηθεί στη Μονεμβασία το 1906 και είχε καταταγεί στην ΕΒΑ το 1925. Στρατολογήθηκε από την αγγλική S.O.E, στις 5-4-1943 και λίγο αργότερα μετέβη στη Σμύρνη, όπου υπήρχε παράρτημα της αγγλικής οργάνωσης.Από εκεί αναχώρησε την 1η Ιουνίου του 1943 για την Ελλάδα.(PRO. HS 5/370. Προσωπικός φάκελος Αργείτη).
(Ο Χαμπέρης κι ο Γαρδέλης έφυγαν από την Ελλάδα στις 29 Ιανουαρίου του 1944μ’ ένα ιταλικό αντιτορπιλικό από τη Μαραθόπολη με προορισμό το Μπάρι της Ιταλίας. Από εκεί μετέβησαν αεροπορικώς με τη βρετανική αποστολή και τον Ταβερναράκη, στη Μέση Ανατολή στις 4 Φεβρουαρίου του 1944.)
β) Η ένοπλη δράση του ΕΛΑΣ κατά των Γερμανών.
Γερμανοί αντιφασίστες με αντάρτες του ΕΛΑΣ. Στην πρώτη σειρά (δεύτερος με το όπλο στο χέρι) ο Λούντβιχ Γκεμ
πηγή:kokkinostupos.wordpress.com
Στον επιχειρησιακό τομέα η ενίσχυση των ανταρτών από τις ρίψεις των όπλων είχε ως επακόλουθο την εντατικοποίηση της δράσης τους κατά των Ιταλών. Στις 15 Μαίου 1943 έγινς συμπλοκή στην Καστανίτσα με 15 νεκρούς από πλευράς Ιταλών, στις 11 Ιουλίου εξουδετερώθηκε η Ιταλική φρουρά στο Γεράκι Λακωνίας, ενώ στις 27 Ιουλίου 1943 έλαβε χώρα η μάχη στον Κοσμά ΚΥνουρίας όπου αποδεκατίστηκε ένας ιταλικός λόχος μελανοχιτώνων με διοικητή τον διαβόητο Φεστούτσι.Μετα την ιταλική συνθηκολόγηση τον Σεπτέμβριο του 1943, οι αντάρτες ενισχυμένοι από τα ιταλικά λάφυρα, αλλά και με αυτοπεποίθηση λόγω της εξέλιξης των γεγονότων στην Ευρώπη, άρχισαν να κάνουν εντονότερη την παρουσία τους. Στα μέσα Σεπτεμβρίου οι ανταρτικές ομάδες ενώθηκαν συγκροτώντας το 8ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με διοικητή τον σμήναρχο Βασταρδή. Η αυξιοποιημένη δραστηριότητα των ανταρτών αναφέρεται στις καταχωρήσεις των συμβάντων στο Πολεμικό ημερολόγιο του Γερμανικού 68ου Σώματος Στρατού.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1943 οι αντάρτες ανατίναξαν μία γέφυρα στο δρόμο Κροκεών – Μολάων, ενώ στις 14 Σεπτεμβρίου φάλαγγα ανεφοδιασμού της 1ης μεραρχίας Panzer δέχτηκε επίθεση 8 χιλιόμετρα βορείως του Γυθείου, με απώλειες από γερμανικής πλεράς 3 νεκρούς, 4 τραυματίες και 8 αγνοούμενους. Η συμπλοκή έλαβε χώρα στη θέση «Παπά βρύση»και σε αυτή συμμετείχε ένα μικρό τμήμα του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Δ. Προκοπίδη και τον Χριστόφ. Κώνστα. Οι απώλειες από πλευράς ανταρτών ήταν 3 τραυματίες.Στη διάρκεια της ημέρας αναγνωριστική περίπολος του 1ου Τάγματος του 113ου Συντάγματος Τεθωρακισμένων Γρεναδιέρων (1,PZ, Gren. Rgt. 737) αντάλλαξε πυροβολισμούς με ομάδες ανταρτών χωρίς ν’ αναφερθούν περαιτέρω απώλειες. Τα τμήματα αυτά της 1ης Μεραρχίας Panzer είχαν προωθηθεί στην περιοχή μεταξύ Γυθείου -Κροκεών, όπου είχαν ενωθεί με το 2ο Τάγμα του 737ου Συντάγματος Καταδρομών (II./ lg. Rgt. 737). Σκοπός τους ήταν ο αφοπλισμός των ιταλικών μονάδων στην περιοχή αυτή και η ανάληψη του ελέγχου των ιταλικών πυροβολαρχιών επάκτιου πυροβολικού στο Γύθειο.
Στις 28 Σεπτεμβρίου γύρω στις 13.45, κοντά στο χωριό Αστέρι μία ομάδα από 20-30 αντάρτες δέχτηκε επίθεση από Γερμανούς στρατιώτες που επέβαιναν σε φορτηγά. Οι Γερμανοί άνοιξαν πυρ με τα πολυβόλα τους, με κατάληξη τον τραυματισμό ενός αντάρτη και την σύλληψη άλλων τριών. Οι Γερμανοί ανέφεραν ότι ανακάλυψαν επάνω τους χαρτιά που τους συνέδεαν με το ΕΑΜ.
Μετά από την αποχώρηση της 1ης Μεραρχίας Panzer, από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1943, η 117η Μεραρχία Καταδρομών, με έδρα το Περιγιάλι Κορινθίας, ανέλαβε τη διοικητική αρμοδιότητα όλης της Πελοποννήσου. Από τις 6 Οκτωβρίου 1943 ο στρατηγός Le Suire ήταν ο μοναδικός διοικητής της Πελοποννήσου, έχοντας στη διάθεσή του την 117η Μεραρχία και τα τέσσερα τάγματα αμύνης πόλεων και φρουρίων, σύνολο δυνάμεως 12000 άνδρες.
Στις 8 Οκτωβρίου 1943 μία διμοιρία ανταρτών από το λόχο του Μανώλη Σταθάκη, επιτέθηκε σε δύο γερμανικά φορτηγά στο δρόμο μεταξύ Μολάων και Κροκεών, κοντά στον οικισμό Μακρυνάρα, φονεύοντας όλους τους Γερμανούς που επέβαιναν σε αυτά. Σύμφωνα με τις γερμανικές πηγές, οι συνολικές απώλειες των Γερμανών ήταν ένας νεκρός και 6-8 αγνοούμενοι. Ο διοικητής της 117ης Μεραρχίας Le Suire, ο οποίος είχε τη φήμη εξαιρετικά αυστηρού και σκληρού διοικητή διέταξε αντίποινα για την επίθεση, τη σύλληψη 100 ομήρων και την πυρπόληση των χωριών σε ακτίνα 5 χιλμ.
Στις 17 Οκτωβρίου το 2ο Τάγμα του 737ου Συντάγματος καταδρομών (II./ Lg. rGT.737), διενήργησε εκκαθαριστική επιχείρηση περιορισμένης κλίμακας, στην περιοχή βορειοανατολικά της Σκάλαςμε λιγοστές απώλειες από πλευράς ανταρτών.
Οι πολεμικές ενέργειες δεν διεξάγονταν μόνο στη στεριά αλλά και στο θαλάσσιο χώρο γύρω από την Μονεμβάσια.Στις 17 Νοεμβρίου το επίτακτο μηχανοκίνητο πλοιάριο «Άγιος Ανδρέας»με καπετάνιο τον Μενέλαο Κουλούρη, βυθίστηκε 8 μίλια νοτίως της Μονεμβασίας, από το αγγλικό υποβρύχιο «Dzik», ενώ στις 19 Νοεμβρίου το αγγλικό υποβρύχιο «Sybil», βύθισε νοτιοδυτικά της Μονεμβασίας ,το γερμανικό μεταφορικό «Giovanni Bocaccio » εκτοπίσματος 3.160 τόνων, που μετέφερε εφόδια για τις γερμανικές δυνάμεις στην Κρήτη.
Οι επιθέσεις του ΕΛΑΣ εντείνονταν σε όλη την Πελοπόννησο και οι Γερμανοί αντιδρούσαν με την εφαρμογή όλο και σκληρότερων αντιποίνων, προκειμένου να καμφθεί το φρόνημα του ντόπιου πληθυσμού. Τις απογευματινές ώρες της 25ης Νοεμβρίου 1943, δύο διμοιρίες του ΕΛΑΣ, με αρχηγούς τον Παρασκευά Λεβεντάκη και τον Θεόδωρο Πρεκεζέ, επιτέθηκαν σε γερμανική φάλαγγα στο Μονοδέντρι, 32 χλμ νοτίως της Τρίπολης. Οι αντάρτες με συνδυασμένα πυρά εξουδετέρωσαν την γερμανική φάλαγγα, η οποία αποτελούνταν από 3 αυτοκίνητα, με απώλειες από πλευράς Γερμανών 4 νεκρούςκαι 9 αγνοούμενους, ενώ η μοναδική απώλεια από πλευράς του ΕΛΑΣ, ήταν ένας τραυματίας, Έπειτα από μερικές ώρες, ο διοικητής της 117ης Μεραρχίας Καταδρομών Karl Von Le Suire διέταξε σκληρά αντίποινα, που αφορούσαν την εκτέλεση 100 φυλακισμένων από τις φυλακές Τρίπολης. Νωρίς το πρωί της επομένης, 26ης Νοεμβρίου, εκτελέστηκαν στον τόπο της ενέδρας 118 άτομα, η πλειονότητα των οποίων ήταν Σπαρτιάτες.Μεταξύ των εκτελεσθέντω ήταν και ο γερμανομαθής γιτρός Χρήστος Καρβούνης, ο οποίος αρνήθηκε την προταθείσα από τους Γερμανούς εξαίρεσή του από τους υπόλοιπους μελλοθανάτους.
(Στην πλειονότητα των περιπτώσεων υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ των Γερμανικών αρχείων και των γραπτών μαρτυριών πρώην ανταρτών σε ό,τι αναφορά τις ημερομηνίες που έλαβαν χώρα οι συμπλοκές, οι δολιοφθορές, καθώς και στον αριθμό των γερμανικών απωλειών.Σε αυτές τις περιπτώσεις θεωρούνται πιο αξιόπιστες οι γερμανικές πηγές,λόγω του ότι πρόκειται για τακτικό στρατό, ο οποίος κρατούσε πολεμικό ημερολόγιο και επιπλέον διότι οι Γερμανοί χαρακτηρίζονται για την «πρωσική» τυπικότητά τους στην τήρηση αρχείων.)
Από το βιβλίο του Τάσου Αναστασάκη
«ΤΟ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΤΩΝ ΜΟΛΑΩΝ»
ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΣΤΗ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΛΑΚΩΝΙΑ 1941-1944
σελ. 145-150
αυτόνομη πρωτοβουλία ενάντια στη λήθη 
Reblogged στις Manolis.